Hepimize yeni bir yaşam armağan eden, farklı bir rejimin, hukukun, beşeri ilişkilerin ve hayat modelinin kapılarını aralayan ve de 29 Ekim 1923’te ilan edilen, dolayısıyla bu yıl içinde yüzüncü yaşını kutladığımız Cumhuriyet’in en yoğun dönemi kuşkusuz ilk yılıdır. O zamanki tabloya bakalım: Yıllarca süren savaşlardan, salgın hastalıklardan, geçim sıkıntısından yorgun düşmüş bir halk… Siyasi tartışmalar, ekonomik sorunlar, nüfus mübadelesi, idari yapıdan eğitime, yargı sisteminden belediyelere kadar her alanda yapılan yenilikler, Anayasa’nın kabulü, halifeliğin kaldırılması, laiklik yönünde yapılan köklü değişimler ve ülkenin yeniden inşa edilmesi… Tüm bunlar olurken bir yandan da günlük yaşam yeni kitapların yayımlanması, sinemalarda gösterilen filmler, tiyatro oyunları, konserler ve spor karşılaşmalarıyla devam eder. Bütün zorluklara karşın umut hep vardır, bayramlar da kutlanır, Hıdırellez’de mesire alanlarına da gidilir, balo salonlarında dans da edilir. Cumhuriyet’in ilk yılında, muhalif seslerin yanı sıra, Meclis’te mebusların, Gazi Paşa’yı karşılayan halkın, grevlerde işçilerin, genel afla salınan mahkûmların, valiliğe şikâyete giden kadın ve çocukların, kısaca her kesimden halkın ortak sloganı şudur: “Yaşasın Cumhuriyet!”
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, işte bu süreci ve yaşanılan tarihin ifadesini bir sergi ve kitapla kutluyor. 29 Ekim 1923 ve 29 Ekim 1924 tarihleri arasında Türkiye’de yaşanan pek çoğu ilk defa anlatılan gündelik hayata dair ilginç olaylar, spor ve dans müsabakaları, kültür sanat hayatından haberler, karikatürler ve belgesel filmlerle desteklenen sergi, ziyaretçilerine o dönemin atmosferini yaşatmayı hedefliyor.
Sergi, Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan aynı isimli kitaptan yola çıkılarak hazırlandı. O yıllarda çıkan gazete ve dergilerin titiz bir taraması yapılarak Banu İşlet, Binnur Mörel Büyükertan ve Eser Demirkan tarafından hazırlanan ‘Cumhuriyet’in İlk Yılı’ kitabında Cumhuriyet’in kurulduğu yıl yaşanan olaylar kronolojik bir sırayla sunuldu. Yeni rejimin ilk yılları genellikle önemli siyasi ve toplumsal anlarla anlatılır. Hayatın günlük akışında yaşanan ilginç olaylar ise nispeten daha az bilinir. Sergi o zorlu dönemeç günlerinde, yani 29 Ekim 1923 – 29 Ekim 1924 arasında Türkiye’de neler oluyor, toplum nasıl yaşıyor, neler konuşuyor, neler seyrediyor, nasıl eğleniyordu sorularına cevap arıyor…
Sergi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yılını gazete ve dergi sayfalarında yer alan ilginç olayların görsel belgeleriyle izleyicisine yeniden yaşatmayı hedefliyor. Bu örnekler, basının o günkü haber dili, sayfa düzeni, grafik anlatımı hakkında da bilgi veriyor. Bir yıl içinde yaşanan günlük hayatın eğlenceli ve renkli enstantaneleri kültür sanat, spor ve eğlence alanlarından seçilen fotoğraflar, karikatürler, reklam ve belgesel filmlerden kesitlerle sergileniyor. Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın yaptığı yurt gezileri ülkenin yeniden inşası için başlatılan hamleler de bu ilk yılın anlatısı içinde yer alıyor.
16 Haziran – 3 Eylül 2023 tarihleri arasında Yapı Kredi Galeri’de ziyaret edilebileceğiniz bu müstesna serginin küratörlüğünü Cengiz Kahraman, tasarımını ise Yeşim Demir Pröhl yaptı.
Son olarak bugün modern dünyaya ilişkin birçok refleksimize, özgürlüğümüze borçlu olduğumuz Cumhuriyet’in o ilk adımlarını görmek, bir tür yaşamak, hissetmek her vatandaşımızın adeta vicdan borcu. Bu düşünceyle son derece kıymetli bir çaba olan söz konusu serginin yolunu tutmanızı naçizane öneririz…
