Onlar usta birer yalancı, araştırmacı ve insan sarrafı… Milletvekilinden orgeneraline, emniyet müdüründen ünlü profesörlere her kesimden insanı avuçlarının içine alabiliyorlar. Sakın “beni kandıramazlar” demeyin, size de çıkabilir! İşte ülkemizde ve dünyada bu işin piri sayılan isimler eşliğinde ‘Dolandırıcılar dosyamız’…
ASLI DELİKARA
Dolandırıcılar, kimler?
Instagramda “hakkınızda şikâyet var” diye bir linke tıklamanızı sağlayıp kimlik bilgilerinizi çalabilirler. ‘‘Banka hesabınıza PKK ya da FETÖ sızıntısı var’’ diye sizi ve paralarınızı sahte bir operasyona dahil edebilirler. Kendilerini çok zengin, başarılı iş adamı/iş kadını gibi gösterip güveninizi kazanıp kredi çektirebilirler. Kısa sürede çok kâr dağıtan yatırımlarına sizi de ortak edebilirler. İletişim çağında, onca ibretlik örneğe rağmen dolandırıcılık sürüyor. Çünkü kolay para kazanma hırsımız var, dikkatsiziz, lüks hayatı arzuluyoruz, kendimizi ortalamanın üzerinde akıllı ve seçilmiş sayıyoruz, ders almıyoruz. Mark Twain tam da bunu söylemişti: “İnsanları kandırmak, kandırıldığını inandırmaktan daha kolaydır.” 
Ülkemizde dolandırıcılığın kilometre taşları
Taksim Meydanı’na paspas atıp geçiş parası aldı: Sülün Osman
- Dolandırıcılık tarihimizin en müstesna kişiliklerinden Osman Ziya Sülün, saf vatandaşlara meydan saatleri, tramvay, şehir hatları vapurları ve cennetten arsa sattı. Galata Kulesi’ni satarken yakalandı. Mahkemede kendisini “Galata Kulesi’ni satın alacak eşekler olduğu sürece ben de kuleyi satarım” diye
- Eşini ve eşinin ailesini müteahhit olduğuna inandırdı, eşi, ikinci çocuğuna hamileyken durumu
- Eserlerinde kendisinden bahsedip itibarını zedelediğini öne sürerek Aziz Nesin’i mahkemeye verdi.
- • 1962’de cezaevindeyken “Alın teriyle yaşamak” konulu bir seminer verdi.
- 1983 yılında henüz ANAP Genel Başkanı sıfatını taşıyan Turgut Özal’ın Boğaziçi Köprüsü’nü halka satma önerisi tartışılırken devreye bilirkişi olarak girdi. “Köprü kolay satılmaz” diyordu.
Dönem zenginlerine sahte dolar sattı.
Rocky (Güney Zobu)
- 1980’li yıllarda dolar taşımanın yasak olduğu günlerde kaçak yollardan döviz almak isteyen milyonerleri dolandırdı. Kimse şikayet edemediği için uzun süre bu işi yapabildi.
- Literatüre çift kapı yöntemini kazandırdı. Şık kıyafetlerle, purosu ile ‘keriz’ dediği milyonerlerle lüks otellerde buluşur, çok ucuza dolar pazarlığı yapar, parayı alınca diğer kapıdan kaçardı.
- Kendini “Ekonomik Mücahit”, dolandırdıklarını “Kunduzi” olarak tanımlayan Rocky, ABD Filosu’nun İstanbul’a gelişini fırsat bilerek, ABD subayı üniformasıyla sahte dolar bozdurarak birçok kişiyi dolandırdı. Bir otelde Süleyman Demirel’le karşılaşan Zobu, onunla da ABD subayı kimliğinde sohbet etti. Konu günlerce gazetelere haber oldu.
Memet Fadıl Akgündüz (Jet Fadıl)
- Memet Fadıl Akgündüz kurduğu Jetpa isimli holdingle birçok sansasyonel projeye imza attı. Hem devlet hem de binlerce kişi Akgündüz’den alacaklarını tahsil edemedi.
- 1995’te “Evsizlere ev” sloganıyla Almanya’daki Türk vatandaşlarından milyarlarca para topladı. Evler gecikince hakkında 661 kişi şikayette bulundu.
- Malezya’nın milli otomobili Proton’un Türkiye distribütörlüğünü aldı ancak ortaklık uzun sürmedi. Akgündüz, ödemesini yapan 6 binden fazla kişiye otomobillerini teslim etmedi.
- İlk yerli otomobil “İmza” için İslami değerlere uygun kâr payı sistemi ile Avrupa’da yaşayan vatandaşlardan para topladı. Otomobilin üretimine hiç başlanmadı.
- Güven tazeleme için Siirtspor’a sponsor oldu takımın adı Siirt Jet PA Spor olarak değişti. Kulüp, Sergen Yalçın ve Alpay Özalan gibi isimleri transfer etti.
- Dolandırıcılık suçundan 5 yıl hapis cezası aldı, malvarlığına el kondu, yurt dışına kaçtı. 2002’te memleketi Siirt’te bağımsız milletvekili seçilerek döndü. Seçimler iptal edilince 2003’te cezaevine girdi, 15 ay sonra kefaretle çıktı.
- 2011’de Caprice Gold 7 yıldızlı saray, 2014’te Caprice Gold Maldivler islami tatil projeleri ile ortaya çıktı, yine katılımcı buldu, yine yapılar tamamlanmadı.
Mussolini’yi dolandırdı, sahte karakol kurdu: Eyüplü Halit
- Asıl adı Halit Keskiner. İstanbul’un işgal edildiği günlerde (1918) kentteki otorite boşluğunda eski bir bina kiraladı, karakola çevirdi. Kendisini “komiser”, arkadaşını da “bekçi” olarak tanıtıp, bölgedeki zengin Rumları karakola çağırarak onlara baskı yapmaya başladı. Azınlıkların güvende olmadıkları, tepkilerin yükseldiği o dönem Rum asıllı birçok vatandaşı dolandırarak servet edindi.
- Sultanahmet Cezaevi’nde kasa hırsızı olarak bilinen İtalyan dolandırıcıyla arkadaş oldu. Onun yardımıyla Mussolini’ye İtalyanca “Ben sizi çok seven, fikirlerinizi çok takdir eden bir Türküm. Görüşlerinizi Türkiye’de savunduğum için İstanbul’da hapis yatıyorum, yardıma muhtacım.” yazılı bir mektup yolladı. Mussolini, Keskiner’e yüklü miktarda para gönderdi, konsolos durumu anlayıp parayı teslim etmedi.
Demirel’i, Tansu Çiller’i dolandırdı: Selçuk Parsadan
- Dedesi Beyoğlu Polis Müdürü, babası Kadıköy Emniyetinde polis memuruydu. Selçuk Parsadan dolandırıcılık işlerine babasının ajansının başına geçerek başladı, iktidarla bağları sayesinde sahte balolara bilet satıyordu.
- Sinema sanatçısı Perihan Savaş’ın adını kullanarak, dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’i, Gaziantep Belediye Başkanı Celal Doğan’ı, Adnan Polat’ı dolandırdı.
- 1995’te emekli Orgeneral Necdet Öztorun’un sesini taklit eden Parsadan, Tansu Çiller’i telefonla arayarak, “Kemalistler Derneği” için 5 buçuk milyon (o dönem parasıyla milyar) lira istedi. Para ertesi gün Başbakanlık Örtülü Ödeneği’nden Parsadan’ın hesabına yatırıldı. Olay emniyete yansıyınca büyük bir operasyonla yakalandı.
“Şımarık” eşliğinde dolandırdı: Kenan Şeranoğlu
- Kişi başı 2400 Alman Markı ile üye olunan sistem (Titan), piramit kazanç vaad eden bir saadet zinciri idi. Üyelere, her yeni üye için 300 Mark prim ve yüksek kâr oranı vaad ediliyordu.
- Titan’a kabul etkinlikleri lüks otel salonlarında, gazinolarda üst düzey güvenlik altında yapılıyor, üye kazançlarının açıklandığı bölümlerde herkes “Hey!” “Hey!” diye bağırıyor Tarkan’ın Şımarık parçası eşliğinde dans ediyordu.
- Sahibi Kenan Şeranoğlu vergi rekortmenleri arasına girdi. Kâr dağıtımı kesilince şikayetler başladı, Şeranoğlu’nun basına yansıyan yılan danslı yaş günü partisi işin tuzu biberi oldu, savcılar harekete geçti.
- Paranın önemli bir kısmının Almanya’ya çıkarıldığı anlaşıldı. Mahkemede sarf ettikleri “Titan bitmez” sözleri haklı çıktı (1988). Katkı paylı piramit/ponzi sistem şirketleri, kısa yoldan zengin olmak isteyenleri avlamaya devam ediyor.
Hayali ineklerle uzaklaşan hayaller: Mehmet Aydın (Çiftlik Bank)
- Genç “girişimci” Mehmet Aydın, henüz 25 yaşındayken merkezi Kuzey Kıbrıs’ta bulunan Çiftlik Bank adlı şirketi kurdu. Saadet zinciri prensibiyle çalışan Çiftlik Bank ilk kurulduğunda oyun platformu olarak hizmet verdi, daha sonra yüz binlerce kullanıcısı olan bir yatırım haline dönüştü. Kullanıcılar, yatırdıkları paralar ile çeşitli hayvanlar satın alıyorlardı.
- Sermaye Piyasası Kurulu’nun raporuna göre sisteme 77 bin 843 kişi para yatırdı. Bu kişiler değil yüksek kar etmek, yatırdığı parayı bile geri alamayınca dolandırıldığını anladı.
- 511 milyon lira ile Uruguay’a kaçan,”nitelikli dolandırıcılık” ile suçlanan Aydın, Interpol’ün en çok arananlar listesine girdi. 1 Temmuz 2021 tarihinde Brezilya Sao Paulo’da Türkiye Büyükelçiliği’ne teslim oldu.
Kripto paraya ilk darbe: Kripto Faruk
- Kripto para borsası Thodex şirketinde 700 bin kişi işlem yaptı. Fatih Özer, yatırımcıların 2 milyar dolarıyla yurt dışına kaçtı. 2021’de Arnavutluk’ta yakalandı. 2023’te tutuklanarak cezaevine girdi.
Ne kendilerine, ne müşterilerine hayır gelmedi: Bankerler
- Banker Yalçın Doğan Çaycılıktan (o dönem parasına göre) milyarderliğe yükseldi, binlerce kişiden para toplayıp kayıplara karıştı, yakalanıp 8 yıl cezaevinde kaldı, tahliye olunca vurularak öldürüldü.
- Banker Beko (Baki Cengiz Aygün) paravan şirketlerle bankaları dolandırdı, 18 yıl hapse mahkum oldu.
- Banker Kastelli (Abidin Cevher Özden) “Banker Kastelli” adıyla bir döneme damg vurdu. Yüksek faiz vaad ettiği sistem iflas edince İsviçre’ye kaçtı. İflasında bankacılık kanununun değişmesinin de payı vardı. 2008 yılında intihar ederek hayatına son verdi.
Dolandırıcılık ve hırsızlık farklı
Avukat Memedali Beşli: “Dolandırıcılıkta bilmeden, aktif olarak faile yardımcı olursunuz, telefonunuza gelen kodu faile söylemek gibi. Hırsızlıkta ise faile aktif bir yardımda bulunmazsınız. Fotoğrafını gördüğünüz üründen farklısının satılması, ön ödemesi alınan konutların yapılmaması ‘‘nitelikli dolandırıcılık’’ olarak tanımlanır. “Basit dolandırıcılık”ta fail bakkala girer 25 TL’lik bir ürün alır, vermediği halde 100 TL vermiş gibi davranır ve hem ürünü alır hem de bakkaldan 75 TL para üstü alır.
Yeni nesil dolandırıcılık yöntemleri
- Hesabınızı terör örgütü/ FETO ele geçirdi: Yöntem artık eskidi bile. Emniyetin gizli operasyonunun parçası olduğunu düşünenler torbaya altınları, paraları doldurup dolandırıcılara teslim etti.
- Instagram hesabını ele geçirmek için yapılanlar: Telif Hakları Merkezi sayfa tasarımını taklit edenler “hakkınızda şikayet var” ya da “uygunsuz fotoğrafınız dolaşıyor” gibi bahanelerle hesapları ele geçirdi, geri vermek için para talep etti.
- Maillerden gelen tehlike: Sipariş onayları, teklif, fatura gibi konularla linke yönlendirip hesaplar ele geçiriliyor.
- Maliye dergileri, polis baloları, kermes davetiyeleri: Emrivaki
- bir sesle size kaç davetiye satacağını soran, dergiye abone yapmak isteyen eski maliye müfettişi ya da emekli polisle karşılaşabilirsiniz. Böyle bir organizasyon varsa bile davetiye almak zorunda değilsiniz.
- Dijital platform aboneliği satma: Bu en yenisi. Zaten bir kurumla sözleşmeniz varken (Digitürk, Türk Telekom vs) bir diğerinin firmaların birleştiği, aboneliğinizin bitmeye yakın olduğu gerekçesiyle sizi bir başka platforma abone etmesi. Size bahsedilen gerekçeyi üyesi olduğunuz kurumun müşteri hizmetlerinden sorgulamanız gerekiyor
Nasıl kandırıyorlar, biz nasıl kanıyoruz? Cambridge Üniversitesi’nde güvenlik uzmanı olan Frank Stajano, The Real Hustle’ın yazarı ve dolandırıcı Paul Wilson ile birlikte dolandırıcılıkta kullanılan psikolojik ilkeleri belirledi.
Dikkati dağıtmak
Dikkat spot ışığı gibidir, yani tek bir yöne doğrultulduğunda diğer her şeyi neredeyse yok sayar. Hemen hemen her dolandırıcı bir tür dikkat dağıtma yöntemi kullanır.
Sosyal uyumluluk
Kandırmaca gerçeğe uygunsa sorgulamayız; insanlar garson olduğunu düşündükleri kişilere kredi kartlarını teslim eder ve su idaresinden olduğunu düşündükleri kişilere evlerine giriş izni verirler.
Sürü psikolojisi
‘Asch uygunluk deneyi’ olarak bilinen çalışma 1950’lerde Solomon Asch tarafından yürütülmüş ve insanların diğerlerine uymak için kendi gözleriyle gördükleri kanıtları inkâr edeceklerini göstermiştir. İster çevrimiçi ister çevrimdışı olsun, grup psikolojisi üzerimizde muazzam bir etkiye sahiptir.
Korku
Dolandırıcılar başkalarının sahtekarlıklarından ya da utanacakları girişimlerden de faydalanır. Kişi bunu kolay kolay ihbar edemeyeceği için sistem devam eder (Jigolo sitesine kayıt için dolandırılanları düşünün).
İhtiyaç ve açgözlülük
İnsanlar ne kadar çaresizse ya da açgözlüyse dolandırılmaları da o kadar kolay olur.
Zaman baskısı
İnsanlar sıkıştırıldıkları an kısa yollara başvurur ve duygusal tepkiler verirler. Dolandırıcılar hedefi zaman baskısı altına alır, böylece kurbanlar; açgözlü davranarak, sürü psikolojisine kapılarak ya da bir otorite figürünün iradesine boyun eğerek cevap verirler.
Yabancı örnekler ve sinema tarihine geçenler
Amerika’nın ‘Sülün Osman’ı: George C. Perker
New York’taki Metropolitan Müzesi, Özgürlük Anıtı, Brooklyn Köprüsü’nü birkaç defa satan, parası yetmeyenlere taksit yapan Perker, 1928’de yakalanıp müebbet hapse mahkum edildi.
Saadet Zinciri’nin ve Ponzi Sistemi’nin isim babası
Titan, Çiftlik Bank gibi piramit kazanca dayalı sisteme (Ponzi Sistemi) adını veren kişidir. Charles Ponzi, kurduğu saadet zinciri sayesinde milyon dolarlar kazandı. Sistem 1920’de çöktü. Hapis cezasının ardından bu sefer de batık tahvilleri yatırımcılara sattı. ABD hükümeti tarafından İtalya’ya iade edildi.
Hayatı Spielberg filmi oldu: Frank Abagnale
Kendisini doktor, hukuk müşaviri, PanAm pilotu olarak tanıtarak imkansız gibi görünen bir dizi dolandırıcılığa imza attı. Sahte çeklerle 2,5 milyon dolar para bozdurdu. PanAm pilotu olarak 26 ülkeye bedava uçtu. Yakalandı, hapis cezasını tamamlandı.
Bugün şirketlere dolandırıcılığın önlenmesi üzerine danışmanlık hizmeti vermekte. Steven Spielberg, “Sıkıysa Yakala’’ (Catch Me If You Can) filmi ile bu ilginç hayatı beyazperdeye taşıdı.
Borsa dolandırıcısını da Scorsese beyazperdeye taşıdı
Jordan Belford, borsa komisyoncusu olarak başladığı Wall Street’te düşük değerli hisse senetlerini çok yüksek fiyatlarla yatırımcılara sattı. FBI operasyonu ile yakalandı. Anılarını yazdığı “The Wolf of Wall Street” bestseller oldu. Konuşmacı olarak çeşitli toplantılara katılıyor ve halen borçlarını ödüyor. Hayatının anlatıldığı film (Para Avcısı) Martin Scorsese imzalı.
Bu da gönül hırsızı: Simon Leviev
Kendisini zengin bir elmas tüccarının oğlu olarak tanıtan Simon Leviev, Tinder’da tanıştığı kadınlara zengin, başarılı, bekar bir erkek profili çizerek güvenlerini kazandı. İşlerinde olan sıkıntıları gerekçe göstererek onları borçlandırdı, yüz binlerce dolar paralarını aldı.
Leviev’in hayatı “Tinder Avcısı” adıyla Netflix’te dizi olarak yayınlandı. Leviev, 15 ay hapis yatıp serbest kaldı, model bir sevgilisi var, kendisinin ‘en büyük beyefendi’ olduğunu söylüyor. Şimdilerde hayatını kulüplerde gözükmesi için aldığı paralarla, “on demand” yani para karşılığı verdiği mesaj videolarıyla kazanıyor.
